Scenario keuzes (Rosanne Pel, regisseur/ scenarist)

In tegenstelling tot veel andere aspecten die tijdens het realiseren van een film veel invloed hebben op het verhaal en de film zelf, zijn in de scenariofase de veranderingen het grootst. De stappen het meest zichtbaar. Het start met niets, een leeg Word-bestand en een knipperende cursor….

Het begint bij iedereen met een idee.  Maar bij iedereen ziet dat idee er anders uit. Mijn ideeën beginnen altijd met beelden. Karakters, dialoog of situaties komen pas later. Bij Heraut begon het idee met een elektriciteitsmast, die ik vanuit mijn jeugd altijd al intrigerend heb gevonden.  Waarom ? Vaak start het proces daar, met een vraag die mij bezighoudt. Die vraag wordt vervolgens gedurende het schrijven steeds meer een visie. Dan schrijf ik vervolgens beetje bij beetje het verhaal.

Het verhaal van Heraut gaat over isolatie en eenzaamheid. Over een verlangen van mensen om met elkaar verbonden te zijn. Cameravrouw Karlijn Milder en ik zijn die isolatie gaan zoeken in Schotland, waar we een decor  zochten die symbool kon  staan voor de eenzaamheid van mensen zelf. Tijdens de locatiereis kwamen we er achter dat het gebied dat we hadden uitgekozen  - de Schotse Hooglanden- de juiste was.

Tijdens het schrijven gebruik ik vaak locaties die ik al ergens van ken. Voor Heraut was dat anders. Er lag al een volledig script voordat we gingen zoeken. Maar het gebied bracht de juiste sfeer mee die ik met de film voor ogen had.

Bij terugkomst heb ik het scenario omgeschreven naar de locaties die we daar hadden gevonden. Er veranderde  in de scènes weinig aan de dialoog, het verhaal of de visie van het verhaal. Vooral de beelden rondom de scènes werden anders.

Een scène waarin drie jonge mensen rondhingen en uitkeken over een dorp werd omgeschreven tot een hangplek bij een verlaten loods aan een meer. De vervallen staat van die plek trok direct mijn aandacht. De keuze moest worden gemaakt omdat er in het gebied waar wij zaten helemaal geen dorpen te vinden waren. Of dorpen die teveel relateerde aan een Schotse leefomgeving. 

Wij zochten alleen het decor om daar zelf een leefwereld te kunnen bouwen. De loods grensde aan een aantal objecten die er uitsprongen door hun bouwvalligheid. Het lijkt alsof er ooit mensen waren die zijn weggetrokken en alles hebben achtergelaten. Alleen de restanten zijn nog zichtbaar. Dit paste beter in het verhaal dan het aanzicht van een zichtbaar bewoond dorp.

Nog een andere filmlocaties die is veranderd door ons bezoek aan Schotland, was de plek waar de twee verhaallijnen elkaar zouden kruisen. Dit zou plaatsvinden op een weg tussen de bergen waar Ivar, het hoofdpersonage, een rustpauze houdt.

Na een lange dag  locatiescouten kwamen Karlijn en ik langs een mini-tankstation met supermarktje waar eigenlijk alle bewoners uit dat gebied winkelden. Er was namelijk niets anders in de directe omgeving te vinden waar dit kon. Het tankstation lag aan één kant volledig weids, er waren geen huizen of andere vormen van bebouwing te zien. Ook dit was een plek die ik niet van te voren had kunnen bedenken, maar die wel logischer is dan de plek die ik van te voren in gedachten had. Zo viel het verhaal langzaam op zijn plek op een bestaande locatie. Waar het logisch voelde dat de scènes zoals ik ze had bedacht ook plaats konden vinden.

Keuzes naar aanleiding van de productiereis naar de locaties in Schotland (Ivo van Aart, Producer/ Regie-Assistent)

Met een lijst van locaties van regisseur Rosanne Pel en DOP Karlijn Milder zijn  productieleider John Jonkers en ik op pad gegaan naar Schotland om deze locaties vast te leggen. Belangrijk om te weten als je een film produceert in het buitenland is,  dat je aannames over een land, zelfs een bekend westers land als Schotland, altijd afwijken van de werkelijkheid. Hieronder twee voorbeelden van productionele beslissingen,  aan de hand van deze productiereis, die uiteindelijk invloed hebben gehad op de film.

Eén van de eerste dingen die we tegenkwamen tijdens onze productiereis was dat veel stukken grond, met de daarbij horende gebouwen, in het bezit zijn van grootgrondbezitters. Daarnaast gingen we, wegens de lange afstanden en geïsoleerde dorpjes, er vanuit dat de mensen vrij eenzaam en afgezonderd leefden. We veronderstelden dat we best over een hekje konden springen om een stuk land te verkennen zonder dat we opgemerkt zouden worden. Helaas was het tegendeel waar. Tijdens onze productiereis wilden we een locatie regelen die in het beheer was van een grootgrondbezitter. Deze wilde ons geen toestemming geven om daar te filmen omdat ze erg gehecht was aan haar privacy. Dat zorgde ervoor dat we in dat gebied een nieuwe locatie moesten vinden, maar deze keer in het beheer van iemand die ons wel toestemming gaf. Dat is uiteindelijk gelukt en deze nieuwe locatie zit ook in de uiteindelijke film.

Een belangrijke reden om in Schotland te filmen was de mogelijkheid om spullen mee te nemen uit Nederland. Een groot probleem wat daarbij echter ontstond was de beperkte laadruimte in de auto’s en bussen. Daarom zouden we voor sommige hoge shots een steiger regelen in de enige ‘grote stad’ in de buurt: Fort William. In Fort William bleek echter geen enkel  bedrijf te zijn waar we zouden kunnen afdingen op de prijs. Hierdoor werden we gedwongen om nog een keer goed na te denken hoe we de camera hoog in de lucht zouden krijgen. Uit een eerder project wist ik dat een bepaalde jib met verlenging heel compact in te pakken zou zijn. Uiteindelijk hebben we besloten om in Nederland deze jib te huren. Hierdoor zijn de rijshots in de film van een hoger perspectief gedraaid dan in eerste instantie gepland, omdat we in staat waren de jib op een auto te monteren.

In een locatiescout of productiereis heb je vaak vanaf het begin een idee hoe je iets zou willen, maar het is goed om tijdens zo’n reis open te staan voor nieuwe mogelijkheden en alternatieven waar je nog niet aan had gedacht. Dit heeft ons heel erg geholpen tijdens de productie van Heraut.

Het belang van een goede organisatie en juiste logistieke keuzes (John Jonkers, Productieleider)

Het is een open deur dat een strakke organisatie de basis is voor een sterke productie.

Een goed functionerend productieteam waar een heldere verdeling van taken is en waar open wordt gecommuniceerd. Een productieleider die stuurt en controleert. Alles wat wordt besproken op papier gezet, na ieder overleg een lijst met wie wat doet en voor wanneer, en die lijst op de volgende bijeenkomst nalopen.

Dit is een deel van de productie waarbij het beschikbare budget niet leidend is.

Bij Heraut moesten er logistieke keuzes gemaakt worden op basis van de begroting. Eén van die keuzes betrof het aantal en type voertuigen dat meeging naar Schotland. Omdat er gebruik werd gemaakt van de bootverbinding IJmuiden-Newcastle, moest er voor iedere auto een flink bedrag betaald worden voor de overtocht.

Overigens bestaan er kortere bootverbindingen die je in Zuid-Oost Engeland brengen. Met de huidige benzineprijs bleek het aantal extra te rijden kilometers duurder te zijn dan de overtocht naar Newcastle. (Nog afgezien van de extra reisdagen plus dito overnachtingen.)

Ter plaatse huren is een dure optie. Zoveel mogelijk eigen auto’s (alleen vergoeding benzine) is het meest aantrekkelijk.

Gezien de grote hoeveelheid spullen die mee moest, ontkwamen we niet aan het huren van een vrachtbus. In die vrachtbus ging het materiaal van Grip, Licht, Art, Catering en bagage van crew en cast. Voor de catering 16 dagen voedsel, kookspullen, pop-up-tenten, lange tafels en banken.

En hier ontstond dus tijdens de draaiperiode een kleine logistieke nachtmerrie.

Veel te vaak moesten er zaken uit de bus worden gehaald om bij andere spullen te kunnen komen. Art-materialen laten zich  niet altijd goed in handzame kratten verpakken, lampen en statieven zijn slecht stapelbaar, want kwetsbaar.

Er ging veel kostbare tijd verloren aan het verantwoord stapelen cq laden van de bus.

Nu hadden we niet echt een keuze door de hoogte van het budget, maar het zou de productie ten goede zijn gekomen als we in plaats van één grote vrachtbus, drie kleine bussen hadden kunnen meenemen. Eén exemplaar voor de cateraars, eentje voor art en een bus voor licht en grip.

Nog een paar tips:

- Laat ieder departement zijn/haar materialen zoveel mogelijk in goed stapelbare plastic kratten stoppen.

- Kartonnen dozen zijn binnen de korst mogelijke tijd stuk of doorweekt omdat een laadvloer regelmatig nat wordt als je draait bij regenachtig weer.- Zorg voor heel veel spanbanden om de lading goed te kunnen zekeren.

Regie keuzes (Rosanne Pel, Regisseur/ Scenarist)

Tijdens de draaiperiode in Schotland zijn er veel aspecten in het verhaal veranderd door omstandigheden. Er waren veel gebeurtenissen waardoor ik gedwongen was om veranderingen en aanpassingen te maken.  Dat was niet eenvoudig, maar wel voorzien. Voordat we zijn vertrokken heb ik scène’s omcirkeld die eventueel zouden kunnen sneuvelen zonder dat de visie en dus de film op een los voetstuk kwam te staan.

  

Ik ben iemand die alles van te voren uitdenkt en tekent. Vaak lukt het om het ook zo uit te voeren, maar in Schotland hadden we met lastige omstandigheden te maken: harde wind, regen, hagel, onweer.  Met afstanden tussen locaties die groot waren, niet eens in kilometers, maar vooral in kwaliteit van de wegen en weggetjes. Er gebeurde van alles wat in Nederland makkelijker te overzien zou zijn geweest.

Er was vaak tijdsnood waardoor ik uiteindelijk  heb gezocht naar de essentie van wat ik wilde vertellen. Wat was echt nodig? Welke scènes waren noodzakelijk? Welke shots essentieel? Op deze manier moest ik gedurende de draaiperiode naar elke scène kijken die we  wilde opnemen. Samen met Karlijn Milder draaide we de shots die we moesten hebben voor de scène’s. Daarnaast voegden we camerabewegingen toe, om andere shots mee te pakken in dezelfde beweging.

Naast dat er hier en daar shots vervielen moesten er scènes worden geschrapt. In de film zaten scènes met een paard en een geit. Tussen de personages en de dieren was een aantal contactmomenten. Meerdere dagen stonden er opnames met paard en geit gepland. Het bleek echter dat deze beesten zich slecht of niet lieten meenemen, laat staan dat ze op de juiste plek bleven. Deze scènes heb ik laten vallen. Het schema liet het niet toe zoveel tijd te steken in twee kleine scènes, die niet een hele grote meerwaarde voor de film zijn.

Daarnaast heb ik er voor gekozen het eind van de film eerder te laten plaatsvinden door resolutie in te korten. Het verhaal is dan namelijk al verteld, het maakt de afronding van de film ruwer, maar de inhoud en versie blijft hetzelfde.

Hierdoor is uiteindelijk naar mijn idee het verhaal overeind gebleven, al was dit niet altijd even makkelijk. Het dwong me om te kijken naar mijn eigen ideeën en na te denken over de functie er van. Hierdoor is er denk ik  juist een film ontstaan die het doet met weinig opsmuk. Het laat zien wat nodig is, houdt achter wat mensen zelf kunnen invullen. Er kan worden gezegd dat het beter was geweest om alles gedraaid te hebben. Naar mijn idee was het vooral makkelijker geweest voor de montage. Maar juist door zo kritisch te zijn, ben ik tot de kern van mijn eigen verhaal gekomen. 

Inhoudelijke keuzes, gemaakt gedurende de draaiperiode, door onvoorziene omstandigheden (Ivo van Aart, Producer / Regie-Assistent)

In iedere draaiperiode kom je dingen tegen die je niet hebt voorzien. In het buitenland is dat echter nog extremer, door minder goede kennis over bijvoorbeeld afstanden, het weer en de mensen die er wonen.

In Schotland is tijdens het filmen van Heraut veel tijd opgegaan in de logistiek en de wisselende weersomstandigheden. In sommige gevallen hebben we keuzes moeten maken die de film hebben beïnvloed. Zo is er een moment geweest, tijdens het filmen van een lastige dialoogscène, dat het weer helemaal omsloeg. Dat dwong ons om een bepaalde scene naar een interieurlocatie te verplaatsen. Dit leverde wel weer een interessant nieuw beeld op, dus zo heeft de film -al improviserend- er een mooie nieuwe locatie bij gekregen.

In het script staat één scène beschreven die zich in de regen moet afspelen. Nu hebben we die gedraaid tijdens een van de spaarzame dagen dat het juist niet regende. Om de scène alsnog te draaien was het belangrijk om terug te gaan naar de basis van de scène: waarom moest het regenen op dat moment? Heraut heeft een scenario waarin de personages zich van buiten naar binnen verplaatsen: ze zoeken elkaar en de beschutting op. In de specifieke scène zitten twee personages in een auto om te schuilen, maar als er geen regen is kan dat niet de reden zijn waarom ze er zitten.

Op de dag van draaien bleek het extreem hard te waaien. Dit heeft regisseur Rosanne uiteindelijk gebruikt in het voordeel van de scène: de personages zoeken beschutting tegen de harde wind. Dit zal nog worden versterkt in het geluid: de fluitende wind door de kieren van de auto.

Cinematografie (Karlijn Milder, Producer / Cinematografie)

Welke keuzes zijn er op locatie gemaakt met betrekking tot decoupage?

Zoals al vaker genoemd in deze blog brengt het draaien als studentencrew met relatief weinig tijd, mensen en middelen in een ruig landschap, geteisterd door wisselende weersomstandigheden,  wat onverwachte omstandigheden met zich mee. Waar Rosanne (regie) en ik tijdens onze vorige samenwerking (de korte fictiefilm Newroz) de decoupage tot in de puntjes van te voren uitwerkten, vrij vaststaande lichtplannen maakten en de luxe hadden van meerdere locatiebezoeken, hebben we tijdens Heraut veel meer geimproviseerd. Hierdoor zijn er ter plekke keuzes gemaakt om kleine of grotere veranderingen aan te brengen in de vooraf vastgelegde decoupage en lichtplannen.

Voor de aanpassingen waren verschillende redenen: te weinig tijd waardoor er geschrapt moest worden, een net iets andere locatie dan gedacht, verandering van locatie door de weersomstandigheden, improvisatie vanuit production-design, imput van de acteurs en hiermee vaak ook veranderingen in de mise-en-scene. Soms hebben deze aanpassingen een goede uitwerking gehad en andere keren werken de scènes minder goed dan tijdens de vastgelegde decoupage (waarschijnlijk of misschien) het geval zou zijn geweest.  Hoewel dit keuzeproces in kleine of grotere mate constant een rol heeft gespeeld tijdens de totstandkoming van de film licht ik er de keuzes binnen twee scenes uit.

Voorbeeld 1  I  Dialoogscene tussen Anna & Noa bij loods
Als eerste brei ik verder aan het stukje dat Ivo van Aart al heeft geschreven onder het kopje “Inhoudelijke keuzes, gemaakt gedurende de filmperiode door onvoorziene omstandigheden”:

In Schotland is tijdens het filmen van Heraut veel tijd gegaan in de logistiek en het tegenvallende weer. In sommige gevallen hebben we keuzes moeten maken die de film inhoudelijk hebben beïnvloed. Zo is er een moment geweest tijdens het filmen van een lastige dialoogscène dat het weer helemaal omsloeg. Dat dwong ons een bepaalde scène naar een interieurlocatie te verplaatsen. Dit leverde wel weer een interessant nieuw beeld op, dus zo heeft de film al improviserende een mooie nieuwe scène erbij gekregen.

Waar een dialoogscene tussen de personages Anna en Noa oorspronkelijk buiten plaats zou vinden naast een vervallen loods,  werden we door de voorafgaande reden gedwongen ons naar binnen te verplaatsen.

Deze locatie bleek echter ook prachtig te zijn en  we draaiden als eerste een Mediumshot (En Profil) van de volledige dialoogscène. Waar de scène oorspronkelijk uit een aantal verschillende camerastandpunten en kadreringen zou bestaan hebben we de gehele scène alleen gedraaid in dit shot. Dit had te maken met tijdgebrek, maar ook omdat we op dat moment vonden dat de essentie van de scène goed genoeg naar voren kwam. Dit is een scène waarvan ik achteraf denk dat een uitgebreidere decoupage met meer close-ups de intimiteit binnen de scène wellicht beter aangezet had. 

 

Voorbeeld 2  I  Dialoogscene tussen Ella en Ivar bij het huis van Ella
Voor deze scène maak ik een toevoeging op het stukje van Gwendolyn Keasberry onder het kopje “Production design”.

In het scenario stond beschreven dat er een waslijn aanwezig moest zijn met o.a. een plek voor windcatchers en een bankje. Dingen als de was, een waslijn en de windcatchers werden meegenomen uit Nederland. Eenmaal op locatie bleek de bestaande waslijn uitermate geschikt. Geen lijn van punt a naar b, maar een ruimtelijke interessante waslijn in de vorm van een vierkant,. De bank is gemaakt van op het omringende erf gevonden autobanden en een boomstam. Het resultaat is passend voor de omgeving en in dit geval niet van tevoren te bedenken.

Zoals beschreven door Gwendolyn was van te voren het precieze uiterlijk van de locatie niet bekend. Hierdoor heeft Rosanne de mise-en-scene in samenwerking met de acteurs ter plekke aangepast. Binnen deze scène hadden de acteurs zelf goede suggesties over wat voor hen logisch voelde op die locatie binnen die scène. 

Daarmee verandert vanzelfsprekend ook de decoupage. Ook deze scène bestond oorspronkelijk uit veel verschillende shots, camerastandpunten en kadreringen. In dit geval hebben Rosanne en ik er wederom voor gekozen de basis van de decoupage uit te werken, wat de acteurs veel speelvrijheid gaf. De scène is wel vanuit verschilllende hoeken gedraaid, maar de precieze camerastandpunten en bewegingen zijn aangepast aan het spel van de acteurs. Bij deze scène ben ik van mening dat dit goed heeft uitgepakt en de essentie van de scène beter naar voren komt. Ook heeft het improviseren een aantal spannende nieuwe shots opgeleverd.

 

Production design (Gwendolyn Kaesberry, Production Designer)

Production design is een departement dat voornamelijk neerkomt op goede voorbereiding. Bijvoorbeeld het verzamelen van precies de juiste meubels die een karakter in  huis heeft staan.

In het geval van Heraut stopte de voorbereiding bij het verzamelen van de essentiële voorwerpen in het scenario en kleding. In verband met kosten en draaien in het buitenland kon er maar een zeer beperkt aantal spullen meegenomen worden. Daarnaast was er voor art geen mogelijkheid om locaties van tevoren te bezoeken en was alle voorbereiding afhankelijk van de foto’s die gemaakt waren tijdens de locatiescout. Op het moment van draaien zou het neerkomen op creativiteit, improvisatie en goed geluk.

Voorbeeld 1 – Locatie: Exterieur huis Ella (achterkant)

In het scenario stond beschreven dat er een waslijn aanwezig moest zijn met o.a. een plek voor windcatchers en een bankje. Dingen als de was, een waslijn en de windcatchers werden meegenomen uit Nederland. Eenmaal op locatie bleek de bestaande waslijn uitermate geschikt. Geen lijn van punt a naar b, maar een ruimtelijke interessante waslijn in de vorm van een vierkant,. De bank is gemaakt van op het omringende erf gevonden autobanden en een boomstam. Het resultaat is passend voor de omgeving en in dit geval niet van tevoren te bedenken. 

Voorbeeld 2 – Locatie: Interieur Ivar

De locatie moest omgetoverd worden van onbewoond huisje naar een plek waar je het gevoel krijgt dat er  iemand leeft. De redding in dit geval was absoluut de combinatie van oude meubels van de voormalige bewoners en een loods met meubels en spullen die eigendom waren van de eigenaresse van het hotel waar we verbleven. Het betekent voor het originele idée veel inleveren ter plekke (zoals bijvoorbeeld een oude lederen fauteuil die niet aanwezig was), maar het levert ook mogelijkheden op. De grote houten kasten die er stonden waren na het verwijderen van een laag schimmel de perfecte opvulling om gevreesde leegte in het interieur tegen te gaan.

Voor het setdressen

Na het setdressen